The sea, once it casts its spell,
holds one in its net of wonder forever.

Jacques Cousteau

12/04/2014

De oceaan


De oceaan. Een 'bak met water' van 1.300.000.000 km3, waarvan we nauwelijks weten wat er allemaal in zit en welke processen er in plaats vinden. De diepste plek is de Marianentrog bij het eiland Guam. Hier werd op 23 januari 1960 aan boord van de Trieste een diepte van 11.521 meter gemeten door de aquanauten Jacques Piccard en Dan Walsh. Zij zijn de enige twee mensen die ooit het diepste punt van de oceaan hebben verkend; heel wat minder dan de twaalf astronauten die op de maan zijn geweest. Wat het diepste punt betreft varieert de maximale gemeten diepte overigens rond de 10.923 meter. De mens heeft de oceaan onderverdeeld in een viertal oceanen:

de Stille, Atlantische, Arctische en Indische Oceaan, In 2000 is hier de Zuidelijke Oceaan aan toegevoegd.

De gemiddeld diepte van de oceaan is 3.790 meter. De massa van de oceaan is slechts 0,023 procent van de totale massa van de Aarde. Slechts drie procent van het water is zoetwater.

De Marianentrog, gelegen in de Stille Oceaan op zo’n honderd kilometer van Guam, is een halvemaanvormige snee in de aardkorst van meer dan 2500 kilometer lang en bijna 70 kilometer breed. In 1875 werd de diepte van de Marianentrog voor het eerst gemeten door wetenschappers aan boord van het Britse schip H.M.S. Challenger. Met behulp van een simpel touw en een gewicht werd de diepte toen vastgesteld op zo'n acht kilometer. In 1951 reisde een ander schip, de Challenger II, af naar de plek, met modernere apparatuur aan boord. Diens bemanning ontdekte dat de trog in werkelijkheid maar liefst elf kilometer diep was.

Vanwege haar extreme diepte is het op de bodem van de Marianentrog pikkedonker en ligt de temperatuur maar een paar graden boven nul. De atmosferische druk op de bodem is duizend keer zo hoog als de standaarddruk op zeeniveau. Niettemin hebben in 1960 al twee mannen de trog verkend. Jacques Piccard en Don Walsh wisten na een vijf uur lange afdaling de bodem te bereiken, in een klein duikbootje genaamd de Trieste.

Piccard en Walsh hadden maar weinig gelegenheid om de trog goed te bestuderen. Het voornaamste doel van de aanstaande Deepsea Challenge is dan ook om meer kennis op te doen over deze mysterieuze plek. James Cameron wil gedetailleerdere beelden maken en monsters nemen. Meer informatie over de microfauna in het gebied, zou wetenschappers kunnen helpen op het gebied van biotechnologie en medicatie.

De zee en de mens

De oceaan vangt het zonlicht op en verdeelt het over de Aarde. Daarmee vormt de oceaan het vliegwiel van het klimaat met de poolgebieden als gigantische koeltorens. Er zijn diffuse grenzen met de lithosfeer en de bewegende 'platen' die de bodem van de diepzee vormen, met de atmosfeer en met de hydrosfeer. Hierdoor is regen eigenlijk water dat tijdelijk is geleend van de oceaan en er in een eeuwigdurende cyclus in terugkeert. Het leven op aarde is ontstaan uit de oceanen en overleeft binnen smalle fysische en chemische marges. Na de tijd van de dino's is het nu die van de zoogdieren. Maar het zijn de activiteiten van één diersoort, de huidige mens, die zichzelf en andere diersoorten met uitsterven bedreigd.

Na ruim dertig jaar werken voor en met wetenschappers, is het me duidelijk dat die het zelden of nooit eens zijn. Bovendien zijn het ook maar mensen en vertonen ze de meest belabberde menselijke trekjes. Dat neemt niet weg dat de meeste onderzoekers het er over eens zijn dat er iets met het klimaat aan de hand is, dat de menselijke activiteiten daarbij een belangrijke rol spelen en dat honderden miljoenen mensen op de verkeerde plek wonen: de kust. Daarom is het goed dat de politiek, ook in Nederland waar men geen oog heeft voor de zee, en brede publiek die de politici benoemd, wakker worden geschud en in actie komen.

Bron tekst