The sea, once it casts its spell,
holds one in its net of wonder forever.

Jacques Cousteau

21/09/2012

Cowrie schelpen


Toen Afrika nog niet zo bedorven was door onze opdringende culturele manipulaties, werd in grote delen van het continent gehandeld met Cowrie schelpen. Ze werden als zeer waardevol beschouwd.

Cowries - of Kauries - zijn er in verschillende maten en kleuren. Er zijn meer dan 200 soorten bekend. Ze komen op veel plaatsen op de wereld voor, in warme zeeën. Dat ze altijd al een functie hebben gehad blijkt uit het feit dat er miljoenen van zijn gevonden in Egyptische graven. Ons woord porselein komt van de cowrie schelp, die prachtig glimt en door de Romeinen Porculi - klein varkentje - of Porceletta werd genoemd. Die naam gaven mensen aan fijn aardewerk dat uit het verre Oosten werd geïmporteerd, omdat het mooie glanzende aardewerk ze deed denken aan de porceletta-schelp, die inmiddels ook overal in Europa bekend was door de handel met West Afrika.

De schelp is de behuizing van een zeeslak die zich helemaal om de schelp heen vouwt, waardoor de schelp op den duur zo prachtig glad wordt. Cowrie schelpen zijn al duizenden jaren populair. Niet alleen in Afrika werden ze gebruikt als betaalmiddel, maar 2000 v.chr werden ze al gebruikt in China, en wat later in India en Egypte, en in Polynesië. In Afrika stond de waarde van de cowrie schelp vast: in 1911 was dat 2500 schelpen voor een koe, 500 voor een geit en 25 voor een kip. In sommige streken is de cowrie een vruchtbaarheidssymbool, en wordt hij gebruikt als talisman om een voorspoedige bevalling te bevorderen. Cowries werden meegeweven in visnetten om de vangst te zegenen, genaaid op gordels en kleding en verwerkt in amuletten, want men gelooft dat de cowrie beschermt tegen het Boze Oog.


De gouden cowrie van de Fiji eilanden is een symbool van macht, en wordt speciaal gereserveerd voor clan-hoofden. Deze Siberische Sjamaan is behangen met cowrie schelpen.

Door het veelvuldige gebruik en door de vervuiling van de zee worden veel cowrie-soorten met uitsterven bedreigd. Toch zie je ze nog veel in Afrikaanse ornamenten, en zelfs op ons Waterlooplein in Amsterdam kun je sierraden kopen van cowrie schelpen.